Πρώτη Εισβολή τού Ιμπραήμ είς Λακωνίαν
Σεπτέμβριος 1825
Πρός Μυστράν καί Πάνω Ρίζαν
Ο Ιμπαήμ, μετά τήν αποτυχίαν του είς Μπαρδουνοχώρια, κινείται πρός Βορράν. Η δράσις του κατά τάς επομένας ημέρας - Σάββατον 19 καί Κυριακήν 20 Σεπτεμβρίου - είναι σκοτεινή. Δέν υπάρχουν ειδήσεις περί τών ενεργειών του. Τό πιθανώτερον είναι ότι κατά τάς δύο αυτάς ημέρας κινείται από Βασιλοπέρασμα πρός Μυστράν καί βορείως, μέχρι τό «Γεφύρι τού Κόπανου», δηών τούς εκατέρωθεν τού Ευρώτα κατωκημένους τόπους, όσους δέν είχε καταστρέψει κατά τήν εκείθεν πρό ημερών διέλευσίν του.
Είς τό ανωτέρω διήμερον εντάσσεται καί τό ακόλουθον συμβάν: «Ευρεθείς ό Στάικος (Σταϊκόπουλος) μία ώρα μακράν τού Βέροια Μπασαρά, όπου ήρχετο ένα μέρος Τουρκών διά νά αιχμαλωτίση τινάς φαμίλιας καί γιδοπρόβατα, ώρμησεν ό Στάικος μέ τούς 40 εναντίον τών Τουρκών καί τούς έτρεψεν είς φυγήν, όπου εφόνευσε καί ολίγους Τούρκους, αλλ΄ έσωσε καί όλα τά γυναικόπαιδα καί ζωντανά. Οί έν Βέροια Μπασαρά δέν ήτον γνωστά τά τού Στάικου, ειδέ ήθελαν υπάγει είς βοήθειάν του, καί ήθελε προξενήσουν μεγάλην βλάβην είς τούς Τούρκους, διότι ό Στάικος δέν τούς ειδοποίησε». Έκ τής πρώτης παραγράφου τού ανωτέρω κειμένου, εντοπίζεται τό επεισόδιον είς τήν περιοχήν μεταξύ Μπασαρά καί μονής Αγίων Τεσσαράκοντα. Έκ τής δευτέρας παραγράφου, συνάγεται ότι ή ανωτέρω ενέργεια εγένετο τήν Κυριακήν 20 Σεπτεμβρίου, καθ' όσον τήν ημέραν αυτήν μετέβη τό κύριον σώμα τών Ελλήνων μετά τού Κολοκοτρώνη είς Βέροια, τήν προηγουμένην ευρίσκετο είς Καστάνιτσαν Πραστού.
Τήν επομένην - Δευτέραν 21 Σεπτεμβρίου - ό Ιμπραήμ συνεχίζει τήν κίνησίν του βορειότερον, πρός τήν κοιλάδα τού Άνω Ευρώτα, ακολουθών τήν κατά μήκος τής δεξιάς όχθης τού ποταμού οδόν. Πρίν φθάση είς τό ύψος τού παραποτάμου τού Ευρώτα Καστανιώτικου, στρέφει πρός Δυσμάς καί διά δύο ή περισσοτέρων φαλάγγων κατευθύνεται πρός τά χωριά τής Πάνω Ρίζας, Καστρί, Καστανιά και Γεωργίτσι. Είς τήν περιοχήν αυτήν ευρίσκεται από 19 Σεπτεμβρίου ό Νικηταράς μετά τού σώματός του.
Ήδη, είναι αναγκαία μικρά παρένθεσις περί τών κινήσεων τού Νικηταρά. Τήν 28 Αυγούστου ευρίσκεται, από δύο εβδομάδων, είς τό στρατόπεδον Δημητσάνης. Εκείθεν αναχωρεί, πιθανώς τήν επομένην, διά Ναύπλιον, προτιθέμενος νά συναντήση τόν πρόεδρο τού Εκτελεστικού. Ενώ όμως έχει φθάσει είς Λεοντάρι, τήν 30 ή 31 Αυγούστου, πληροφορείται περί τής εισβολής τού Ιμπραήμ καί αρχίζει νά στρατολογή. Έν τώ μεταξύ, λαμβάνει διαταγήν τού Κολοκοτρώνη νά συγκεντρώση όσους περισσότερους δυνηθή καί νά μεταβεί είς Γεωργίτσι. Πράγματι, τήν 8 Σεπτεμβρίου ευρίσκεται είς Γεωργίτσι, συνεχίζων τήν στρατολογίαν. Τήν 15 Σεπτεμβρίου μετασταθμεύει είς Σουστιάνους: «…συνάξας πρός τό παρών ιντζίρκα δύο χιλιάδας τριακοσίους στρατιώτας, εκτός τούς όσους ακόμη περιμένω, ετοποθετήθην είς τό παρόν χωρίον, ονομαζόμενον Σωστιάνους, πλησίον τού Μυστρός…». Τήν 17 Σεπτεμβρίου μετασταυθμεύει είς Μπασαρά, όπου παραμένει τό σώμα του, ενώ ό ίδιος μεταβαίνει είς Καστάνιτσαν Πραστού, προκειμένου νά συναντήση τόν εκεί ευρισκόμενον Κολοκοτρώνην καί τούς άλλους αρχηγούς. Είς γενομένην σύσκεψιν, αποφασίζεται νά επιστρέψη είς τά χωρία τής Πάνω Ρίζας, όπου μεταβαίνει πράγματι τήν 19 Σεπτεμβρίου.
Δέν γνωρίζουμε τάς υπό τού Νικηταρά κατεχομένας θέσεις είς περιοχήν Γεωργίτσι - Καστανιά. Ώς πιθανωτέρα διάταξις, καλύπτουσα τούς κατωκημένους τόπους ένθα εγένοντο αί σύγκρουσεις, κρίνεται ή εγκατάστασις ενός τμήματος επί τής ανατολικής παρυφής τών χωρίων Καστρί καί Καστανιά, ετέρου δέ είς χωρίον Αλευρού διά τήν κάλυψιν τών προσβάσεων πρός Γεωργίτσι.
Αί κινούμεναι πρός Δυσμάς φάλαγγες τού Ιμπραήμ, τήν Δευτέραν 21 Σεπτεμβρίου, προσεγγίσασαι τά ανωτέρω χωρία, προσκρούουν επί τών εγκατεστημένων τμημάτων τού Νικηταρά. Ή σύγκρουσις είναι σφοδρά, ιδίως πρός τήν νότιαν πτέρυγα είς Καστρί καί Καστανιάν, όπως μάς πληροφορεί ο Γενναίος: « Ό Ιμπραήμπασας διευθύνει είς Καστρί καί Καστανιά, όπου ήτον ό Νικήτας... Όπου έγινε μία δυνατή συμπλοκή μεταξύ Ελλήνων καί Τούρκων».
Έν τώ μεταξύ, τά επί τού Πάρνωνος ελληνικά σώματα υπό τόν Κολοκοτρώνην, ώς είδομεν ανωτέρω, είχον μεταβή από Τζίτζινα είς Άγιον Βασίλειον, έκ τού οποίου τήν 17 Σεπτεμβρίου μετασταθμεύουν είς Καστάνιτσαν Πραστού. Κατόπιν διαταγής τού γενικού αρχηγού, υπολογίζεται ότι τήν 19 Σεπτεμβρίου θά ανήλθεν είς Καστάνιτσαν από Λεωνίδιον ή υπό τόν Πλαπούταν αποσταλείσα εκεί πρό τριημέρου δύναμις. Ούτω, τήν 20 Σεπτεμβρίου όλα τά σώματα μετακινούνται από Καστάνιτσαν είς Βέροια. Τήν επομένην - 21 Σεπτεμβρίου - πληροφορηθείς ό Κολοκοτρώνης τά τής συγκρούσεως τού Ιμπραήμ μετά τού Νικηταρά είς Καστρί-Καστανιάν, σπεύδει από Βέροια πρός Μπασαρά καί δυτικώς μέ τήν πρόθεσιν: «...νά κάνωμεν τίποτε σιαρσιρμάδες, διά νά στρέψωμεν τήν προσοχήν τού εχθρού καί νά εμψυχώσωμεν τούς εδικούς μας, επειδή είναι αδύνατον νά τούς δώσωμεν βοήθειαν εδώθεν, διά τό πολύ τού διαστήματος». Εκτιμάται ότι θά έφθασαν μέχρι τό αμέσως ανατολικώς Βρουλιά ύψωμα Άγιος Κωνσταντίνος, βάλλοντες εκείθεν μερικάς ομοβροντίας.
Ό Ιμπραήμ δέν επιμένει είς τάς προσπαθείας του. Μετά τινά χρόνον διακόπτει τήν μάχην καί αποσύρεται, αφού προηγουμένως επυρπόλησε τούς μή προστατευομένους οικισμούς είς Περιβόλια, καί όσα οικήματα τών χωρίων Καστρί καί Καστανιά κατόρθωσε νά προσπελάση.
Κατά τήν ανωτέρω σύγκρουσιν αί απώλειαι τών Αιγυπτίων ανήλθον είς μερικάς δεκάδας, αί τών Ελλήνων ήσαν ελάχισται.
Πηγή: Ό Ιμπραήμ στήν Πελοπόννησο - Κωνσταντίνου Λ. Κοτσώνη, Αθήναι 1999