Τα δημοτικά τραγούδια της Αλευρούς

Η Αλευρού ήταν ανέκαθεν γνωστή ως το χωριό των καλλιτεχνών και των γλεντζέδων. Οι οργανοπαίχτες της, πολλοί και ξακουστοί εντός και εκτός Αλευρούς, ανανεώνονται από γενιά σε γενιά.

Κορυφαίος δεξιοτέχνης στο κλαρίνο ήταν στην εποχή του ο Γιώργος Ζήτης ή Κέκος (1906-1980), αλλά και ο Παναγιώτης Δ. Βούλγαρης - βιολί, ο Νίκος Δ. Πραβασίλης ή Πέταλος (1914-1988) - κλαρίνο, ο Θανάσης Δ. Κουτσογιώργης (1922-1999) - κιθάρα, ο Γιώργος Δ. Καλαβρυτινός - μπουζούκι στον Καναδά, ο Γιάννης Π. Βούλγαρης - τραγούδι και μπουζούκι στις Η.Π.Α., ο Ηλίας Χ. Ζάβρας (1938-2005) - κιθάρα, ο Βασίλης Π. Βούλγαρης (1945-2010) - μπουζούκι, έκανε ευρεσιτεχνία μπουζούκι σε αρμόνιο, ο Διονύσης Ν. Πραβασίλης ή Νιόνιος (1945-2023) - κλαρίνο και ο Παναγιώτης Γ. Ζιάβρας - μπουζούκι στην Αυστραλία.
Σήμερα η παράδοση συνεχίζεται σε ανάλογο βαθμό. Νεώτεροι, ο Χρήστος Ηλ. Ζάβρας - μπουζούκι, ο Κώστας Ηλ. Ζάβρας - κιθάρα, ο Πάνος Β. Βούλγαρης - κιθάρα στην Γερμανία και ο Νίκος Π. Βαρναβέλιας - συνθεσάιζερ & τραγούδι.
Κατά την περίοδο τού μεσοπολέμου σε κάθε σπίτι της Αλευρούς όλο και κάποιος θα τραγουδούσε ή θα έπαιζε κάποιο μουσικό όργανο όπως κλα­ρίνο, λαούτο, βιολί, μαντολίνο, φλογέρα. Στους τακτικούς μεγάλους ετήσιους χορούς, αλλά και στους συχνά - πυκνά εκτάκτους, μετείχαν συφάμελοι οι Αλευρίτες. Τα τραγούδια που συνέθεσαν (κάθε οικογένεια χόρευε με το δικό της τραγούδι) έγιναν και τραγούδια του τόπου.

Κάποια από τα τραγούδια πού χόρευαν και τραγουδούσαν παλαιότερα στην Αλευρού έφτασαν από στόμα σε στόμα μέχρι τις μέρες μας, ενώ κάποια άλλα παραμένουν ξεχασμένα. Πρόκειται για τραγούδια που μας μεταφέρουν τις συνήθειες και την νοοτροπία μιάς άλλης εποχής. Τραγούδια που μιλούν για την κλεφτουριά, την ποιμενική ζωή, τον ξενιτεμό, την αγάπη. Τραγούδια της χαράς αλλά και της λύπης. Σήμερα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε αρκετά από αυτά, χάρη σε δύο καταγραφές που έγιναν κατά το παρελθόν.

Πιο κάτω ακολουθούν περισσότερα από εκατό γνωστά και άγνωστα δημοτικά τραγούδια από την Αλευρού, αλλά και από άλλες περιοχές της Πελοποννήσου και της Ελλάδος, έτσι όπως τα κατέγραψαν ο Γεώργιος Αναγν. Παπαγαρουφάλης το 1915 και η Δήμητρα Ιωάν. Ζιάβρα το 1968.


Α' Καταγραφή: Γ. Α. Παπαγαρουφάλης - Αύγουστος 1915 
 Επτάσημου Ρυθμού Δημώδη Χορευτικά Άσματα
Εκ της Συλλογής Αλευρούς 

Σημείωση: Δυστυχώς από την καταγραφή αυτή ο Γεώργιος Παπαγαρουφάλλης δημοσίευσε τους στίχους, την παρτιτούρα και τους βηματισμούς μόνο του πρώτου τραγουδιού. Οι στίχοι των υπόλοιπων τραγουδιών είναι υπό αναζήτηση.










10. Για ιδές τα φανταρόπουλα


12. Ανάμεσα στη θάλασσα




16. Σ’ ένα δέντρο Σοφιά μου

17. Ελένη μου στ’ αλώνια σου







25. Πέρα μεργηά στον κάμπο

26. Μάνα μου γιατί με πάντρεψες μικρή



29. Ποτές μου δε σου μίλησα Αγγέλω



Β' Καταγραφή: Δήμητρα Ιωάν. Ζιάβρα - Μάρτιος 1968
 Δημοτικά Άσματα του χωρίου Αλευρούς, 
της επαρχίας Λακεδαίμονος, του νομού Λακωνίας

















































































Β ι ο γ ρ α φ ι κ ά

1. Ο Γεώργιος Αναγν. Παπαγαρουφάλης γεννήθηκε στην Αλευρού Λακωνίας και αργότερα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Από την παιδική του ηλικία αφοσιώθηκε στην μελέτη και την εκμάθηση των ελληνικών χορών, κυρίως δε της ιδιαίτερης πατρίδος του. Επινόησε μάλιστα ένα σύστημα διδασκαλίας, πολύ πρακτικό και μεθοδικό, το οποίο στηριζόταν στον συνδυασμό της μουσικής κάθε χορού και σε μία σχηματική παράσταση των βημάτων.
Το 1915 υπέβαλε το σύστημα αυτό στο Υπουργείο Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και έλαβε έγκριση από ειδική επιτροπή η οποία αποτελείτο από τους Νικόλαο Πολίτη (1852-1921), Κωνσταντίνο Α. Ψάχο (1866-1949) και Μανώλη Καλομοίρη (1883-1962). Επίσης την ίδια χρονιά εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Πρώτυπον σύστημα διδασκαλίας των ελληνικών χορών».
Το 1919 δίδαξε Θεωρία των Ελληνικών χορών μετ’ εφαρμογής στο «Ωδείο Εθνικής Μουσικής».
Το 1921 έγινε τακτικός συνεργάτης στο μηνιαίο Μουσικό, Εκκλησιαστικό και Φιλολογικό περιοδικό «Νέα Φόρμιγξ», όπου και δημοσίευσε διάφορους χορούς όπως ο Ελληνικός, ο Ικαριώτικος, ο Πηδηχτός, ο Συρτός κ.α. τους οποίους περιέγραφε με το δικό του σύστημα διδασκαλίας.
Το 1922 ίδρυσε και εξέδωσε το πατριωτικό περιοδικό «Ο Ζεύς» το οποίο απευθυνόταν στους απανταχού συμπατριώτες του, των τότε Δήμων Καστορείου και Πελλάνης Λακεδαίμονος. Στο πρώτο τεύχος του περιοδικού, δημοσίευσε ένα άρθρο με πληροφορίες για την γεννέτηρά του την Αλευρού καθώς και μία συλλογή 30 δημοτικών χορευτικών τραγουδιών του χωριού, έτσι όπως τα είχε καταγράψει το 1915. Το περιοδικό «Ο Ζεύς» κυκλοφόρισε μέχρι το 1924 και έκτοτε δεν γνωρίζουμε ποία ήταν η τύχη του.
Το 1923 διετέλεσε γραμματέας του Σωματείου Πελλανιτών Αθηνών και Πειραιώς «Η Πελλάνη».
Το 1924 δίδαξε Ελληνικούς χορούς στο «Μουσικό Λύκειο Αθηνών».
Το 1928 εξέδωσε το βιβλίο με τίτλο «Η ελληνική μουσική: αρχαία, βυζαντινή, δημώδης, ευρωπαϊκή».
Το 1930 εξέδωσε το βιβλίο με τίτλο «Δια την περισυλλογήν, κωδικοποίηση, έκδοσιν, διδασκαλίαν και διάδοσιν της Ελληνικής Μουσικής».

2. Η Δήμητρα Ζιάβρα - Γεωργάτσου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αλευρού Λακωνίας.
Σπούδασε Ελληνική Φιλολογία στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάστηκε ως καθηγήτρια μέσης εκπαιδεύσεως σε σχολεία της Σπάρτης και των Αθηνών. Το 1968, σαν φοιτήτρια, συλλέγοντας για την πτυχιακή της εργασία διάφορα λαογραφικά στοιχεία από την Αλευρού, κατέγραψε και τους στίχους από 90 δημοτικά τραγούδια του χωριού. Πιο συγκεκριμένα κατέγραψε: 9 τραγούδια ιστορικά και κλέφτικα από αφηγήσεις του Νικολάου Βασ. Ζιάβρα, 46 τραγούδια βλάχικα και ερωτικά από αφηγήσεις της Αγγελικής Βλαχάκη - το γένος Χιώτη και της Βασιλικής Αθ. Ζιάβρα - το γένος Ζιάβρα, 15 διάφορα άλλα τραγούδια από αφηγήσεις της Δήμητρας Χρ. Ζιάβρα - το γένος Μπακή, 10 μοιρολόγια από αφηγήσεις της Γαρυφαλιάς Μπολάνη - το γένος Πραβασίλη και 10 τραγούδια του γάμου από αφηγήσεις της Σοφίας Πατσαντζή - το γένος Καλαβρυτινού. H πολύ ενδιαφέρουσα αυτή εργασία έχει αναρτηθεί από το 2006, στην ψηφιακή βιβλιοθήκη «Πέργαμος» του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πηγές
3. Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος
4. Περιοδικό «Νέα Φόρμιγξ», Αθήνα 1921  
6. Στην φωτογραφία ο Νίκος Πραβασίλης ή Πέταλος (κλαρίνο) με το συγκρότημά του (αρχείο Διον. Ν. Πραβασίλη)

Η αναδημοσίευση επιτρέπεται μόνο με τοποθέτηση ενεργού συνδέσμου (link).